Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Katarzyny Aleksandryjskiej (9,6 km / 12 min)
Jeden z najcenniejszych zabytków architektury w Polsce – datowany na 2 ćw. XIII wieku, późnoromański kościół p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Według przekazów, stoi on na miejscu drewnianego kościółka, ufundowanego w 1159 r. przez księcia Bolesława Wysockiego.
Początkowo była to świątynia jednonawowa, bezwieżowa, która pełniła funkcję kościoła parafialnego dla okolicznych wsi, a następnie dla miasta Świerzawa. Kiedy w 1391 r. funkcje tę przejął nowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP, ten stał się kościołem filialnym, a następnie cmentarnym.
W 1428 r., podczas najazdów husyckich, kościół był miejscem, gdzie chroniła się miejscowa ludność. Wtedy tez otoczono go murem obronnym. W 1482 r. został uszkodzony przez pożar, a odbudowa w 1507 r. zdecydowała o jego obecnym kształcie. Dobudowano wówczas wieżę i kaplicę grobową oraz powiększono dwa okna od strony południowej, nadając im cechy gotyckie. W okresie reformacji obiekt, na całe stulecie, został przejęty przez ewangelików, lecz w 1645 r. przywrócono go katolikom. Stopniowo tracił jednak na znaczeniu i od 1713 r. był już tylko kościołem cmentarnym, w którym odprawiano jedynie nabożeństwa żałobne i msze odpustowe. Swoje funkcje pełnił do roku 1945, po czym został zamknięty i ulegał stopniowemu niszczeniu. W końcu lat 50-tych XX w. rozpoczęto zabezpieczanie obiektu. Wymieniono dach i uporządkowano otoczenie, natomiast większość wyposażenia przeniesiono do innych obiektów sakralnych i muzeów (m.in. tryptyk z 1498 r., który obecnie znajduje się w kościele św. Marcina w Poznaniu). W 1977 r. rozpoczęto systematyczne prace konserwatorskie przy malowidłach i dekoracji rzeźbiarskiej.
Kościół jest usytuowany na osi wschód (prezbiterium) – zachód (wieża), zbudowany z okolicznego kamienia łamanego, z piaskowcowymi narożnikami. Nawa jest prostokątna, przykryta drewnianym stropem, wspartym na ciekawie zdobionych słupach. Interesująco prezentują się empory, biegnące pierwotnie wzdłuż trzech ścian (obecnie przy ścianach zachodniej i południowej), do których budowy użyto polichromowanych desek z gotyckiego stropu. Przeważająca ich część pochodzi z 1562 r. Niezwykle okazały jest oryginalny romański portal przy wejściu do nawy, z Drzewem życia w tympanonie. Na ścianach zobaczyć można dobrze zachowane piaskowcowe epitafia i płyty nagrobkowe z XVI w., poświęcone rodom Hochbergów, Zedlitzów i Nimptschów. Na uwagę zasługuje również kamienna chrzcielnica oraz mensa ołtarzowa, w której w 1997 r. odkryto kamienny relikwiarz zabezpieczony biskupią pieczęcią.
Wartość kościoła znacznie podnoszą romańskie i gotyckie freski. Najcenniejsze z nich znajdują się w absydzie, gdzie odkryto aż 5 warstw malowideł. Najstarsze i najbardziej unikatowe, które nie mają swojego odpowiednika w Polsce pochodzą z 2 ćw. XIII w. i związane są z symboliką Drzewa Życia. Jedyne w swoim rodzaju są także XIV-wieczne gotyckie freski, zdobiące północną ścianę nawy, przedstawiające Legendę św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Bardzo cenne, wysokiej klasy artystycznej, jest również Ukrzyżowanie znajdujące się na północnej ścianie prezbiterium.
Obecnie kościół jest miejscem różnego rodzaju wystaw, koncertów, odczytów, spektakli poetyckich i teatralnych. Przyciąga surowością wnętrza i magiczną atmosferą, która przenosi przenosi zwiedzających w średniowieczny świat. Pełen tajemniczego piękna. Wystarczy tylko do niego wstąpić…
Administratorem kościoła jest Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Świerzawie, zaś opiekunem miejscowe Stowarzyszenie SONOVE.Obiekt można zwiedzać przez cały rok, ale w okresie jesienno – zimowym i wiosennym po wcześniejszym skontaktowaniu się z CKSiT lub stowarzyszeniem tel. 697 778 534, 607 431 332, 75 71 35 273
Agnieszka Kunc – Mosoń
DOJAZD I ODLEGŁOŚCI:
samochodem (9,6 km / 12 min)
rowerem (ok. 8 km)
